Leskovac - grad

Opšti podaci o Leskovcu

Grad Leskovac nalazi se na krajnjem jugu Srbije i privredni je, administrativni, industrijski i kulturni centar Jablaničkog okruga. Prostire se u središtu plodne Leskovačke kotline, dugačke 50 i široke 45 kilometara, na maloj reci Veternici.

Pažnju i najprobirljivijih posetilaca ovaj Grad privlači različitim geografskim i turističkim motivima, objektima i sadržajima. U Leskovcu su razvijene hemijska, tekstilna, drvoprerađivačka i prehrambena industrija, a posebno se ističe kao grad roštilja, paprike i raznih kulinarskih specijaliteta.

Danas, u ovom Gradu koji zauzima površinu od 1.025 kilometara kvadratnih, živi 144.206 stanovnika, većinske srpske nacionalnosti (92,6%) u 141 naseljenom mestu. Leskovačka opština je po broju naselja najrazuđenija u Srbiji, a Grad Leskovac je, posle Niša, najveći grad na jugu Srbije. Više od polovine (54,3%) stanovnika živi u seoskim sredinama.

Naseljena mesta grada Leskovca i istoimene Opštine:

• Babičko,
• Badince,
• Barje,
• Belanovce,
• Beli Potok,
• Bistrica,
• Bobište,
• Bogojevce,
• Bojišina,
• Boćevica,
• Bratmilovce,
• Brejanovce,
• Brestovac,
• Brza,
• Bričevlje,
• Bukova Glava,
• Bunuški Čifluk,
• Velika Biljanica,
• Velika Grabovnica,
• Velika Kopašnica,
• Velika Sejanica,
• Veliko Trnjane,
• Vilje Kolo,
• Vina,
• Vinarce,
• Vlase,
• Vučje,
• Gagince,
• Golema Njiva,
• Gorina,
• Gornja Bunuša,
• Gornja Jajina,
• Gornja Kupinovica,
• Gornja Lokošnica,
• Gornja Slatina,
• Gornje Krajince,
• Gornje Sinkovce,
• Gornje Stopanje,
• Gornje Trnjane,
• Gornji Bunibrod,
• Gradašnica,
• Grajevce,
• Graovo,
• Grdanica,
• Grdelica (varoš),
• Grdelica (selo),
• Guberevac,
• Dedina Bara,
• Dobrotin,
• Donja Bunuša,
• Donja Jajina,
• Donja Kupinovica,
• Donja Lokošnica,
• Donja Slatina,
• Donje Brijanje,
• Donje Krajince,
• Donje Sinkovce,
• Donje Stopanje,
• Donje Trnjane,
• Donji Bunibrod,
• Draškovac,
• Drvodelja,
• Drćevac,
• Dušanovo,
• Žabljane,
• Živkovo,
• Žižavica,
• Zagužane,
• Zalužnje,
• Zlokućane,
• Zloćudovo,
• Zoljevo,
• Igrište,
• Jarsenovo,
• Jašunja,
• Jelašnica,
• Kaluđerce,
• Karađorđevac,
• Kaštavar,
• Kovačeva Bara,
• Kozare,
• Koraćevac,
• Krpejce,
• Kukulovce,
• Kumarevo,
• Kutleš,
• Lipovica,
• Ličin Dol,
• Mala Biljanica,
• Mala Grabovnica,
• Mala Kopašnica,
• Manojlovce,
• Međa,
• Melovo,
• Milanovo,
• Miroševce,
• Mrkovica,
• Mrštane,
• Navalin,
• Nakrivanj,
• Nesvrta,
• Novo Selo,
• Nomanica,
• Oraovica (kod Grdelice),
• Oraovica (kod Crkovnice),
• Orašac,
• Oruglica,
• Padež,
• Palikuća,
• Palojce,
• Petrovac,
• Pečenjevce,
• Piskupovo,
• Podrimce,
• Predejane (varoš),
• Predejane (selo),
• Presečina,
• Priboj,
• Ravni Del,
• Radonjica,
• Razgojna,
• Rajno Polje,
• Rudare,
• Svirce,
• Slavujevce,
• Slatina,
• Smrdan,
• Strojkovce,
• Stupnica,
• Suševlje,
• Todorovce,
• Tulovo,
• Tupalovce,
• Turekovac,
• Crveni Breg,
• Crkovnica,
• Crcavac,
• Čekmin,
• Čifluk Razgojnski,
• Čukljenik,
• Šainovac,
• Šarlince,
• Šišince.

Opšti podaci o poljoprivredi u Leskovcu

Tradicionalno, u Leskovcu se već generacijama u selima dosta gaje razne povrtarske kulture za ranu upotrebu. U ovom kraju podjednako su napredne i razvijene i plastenička proizvodnja, za rano konzumiranje povrća, ali i proizvodnja na otvorenom prostoru, odnosno u baštama.

Poslednjih godina se plastenička proizvodnja još više razvija i modernizuje, pa zato postaje jedan od glavnih izvora prihoda mnogih ljudi u leskovačkom kraju. Najzastupljenije povrće su:

• paradajz,
• paprika,
• krompir i
• kupus.

Višnja, jagoda, šljiva i malina dominantne su u grani voćarstva, dok je stočarstvo u opadanju.
 

Istorija Leskovca

Da je na ovom prostoru nekada postojalo ilirsko naselje saznajemo od grčkog istoričara Herodota. Rimljani su na ovaj prostor došli u II veku, proterali su Ilire i na levoj obali reke Veternice osnovali svoje naselje, a na brdu Hisar podigli utvrđenje.

O doseljavanju Slovena i njihovom načinu života nema podataka, ali je poznato da je u XII veku grčki car Manojlo poklonio ovu oblast, koja se zvala Glubočica, Nemanji, a tu se nalazilo i naselje Leskovac. Smatra se da je naselje dobilo ime Leskovac pre više od 600 godina, po leski (lešniku), koji je iznikao na prostoru isušene močvare, ali u doba Turaka naselje je nosilo njihovo ime – Hisar, što znači tvrđava.

Iz perioda vladavine cara Dušana, i nakon toga, sela u oblasti Glubočice (Dubočice) često bivaju darivana manastirima i tim povodom Leskovac se prvi put pominje kao grad.

U doba Turaka naselje Leskovac postalo je centar Leskovačkog pašaluka, koji je obuhvatao veliki prostor sve do današnjeg Paraćina i Kruševca.

Tokom Prvog svetskog rata, Leskovac je okupiran od strane Bugara, Nemaca i Austrougarske, a stanovništvo i privreda trpe velike gubitke. Nakon oslobođenja grad se oporavlja i između dva svetska rata dostiže svoj privredni vrhunac.

Sa početkom Drugog svetskog rata, Leskovac je bombardovan 6. i 8. aprila 1941. godine. Pretrpeo je velike gubitke, a Nemci su ga okupirali 12. aprila.

6. septembra 1944. godine savezničke snage su sa oko 50 aviona, bez povoda, razrušile grad i nanele nove ljudske žrtve, za koje se pretpostavlja da ih je bilo između 2.500 i 4.000, a broj razrušenih objekata iznosio je 1.840. Leskovac je oslobođen 11. oktobra 1944. godine.

Za razvoj poljoprivrede, s obzirom na to da je odlikuju plodno zemljište i povoljna klima, Leskovačka kotlina ima veliki značaj. Ova dva uslova, kao i mogućnost navodnjavanja, ukazuju na to da postoje objektivni uslovi za razvoj intezivne poljoprivredne proizvodnje na ovom području.

Seoska naselja leskovačkog kraja, kojih ima 141, nisu dovoljno iskorišćena u oblikovanju savremene poljoprivrede, ali ni ukupne lokalne ekonomije. Poljoprivredne površine karakterišu velika usitnjenost i razuđenost, a najveći deo je u privatnom vlasništvu. Sve to otežava savremenu primenu agrotehničkih mera.

U gradu Leskovcu, prema rezultatima Popisa poljoprivrede 2012. godine, ima 15.507 registrovanih poljoprivrednih gazdinstava.

Plastenička proizvodnja, odnosno, uzgajanje povrtarskih proizvoda za ranu upotrebu u plastenicima, uzgajanje povrtarskih proizvoda za kasniju upotrebu, kao i njihovo plasiranje na, kako domaćem, tako i inostranom tržištu, poljoprivredna je tradicija ovog kraja.

Povrtarska proizvodnja osnovni je dopunski izvor prihoda većine lokalnog poljoprivrednog stanovništva, a u nekoliko poslednjih godina došlo je i do povećanja površina pod plastenicima i povrtarskim zasadima. Paradajz, paprika, krompir i kupus gaje se najviše od povrtarskih kultura.

U oblasti voćarstva dominiraju višnja, jagoda, šljiva i malina. Voćarska proizvodnja je važan segment poljoprivrede ovog kraja i poluintezivnog je do intezivnog tipa, a  primene agrotehničkih mera i zaštite od bolesti štetočina su na zadovoljavajućem nivou.

Pašnjaci na brdsko-planinskim predelima imaju odlične uslove za bavljenje stočarstvom, međutim, mogućnosti za bavljenje intezivnom stočarskom proizvodnjom (tovna junad, mlečne rase goveda), umanjene su zbog demografskog pražnjenja sela, kao i odlaska mladih u gradska naselja. Stočarstvo ovoga kraja odvija se najčešće u ravničarskim selima i svelo se na čuvanje manjeg broja grla stoke.

Leskovac se nalazi na 42°52' severne geografske širine i 21°57' istočne geografske dužine, u podnožju brda Hisar, na nadmorskoj visini od 210 do 240 metara. Leskovačka kotlina, u kojoj je Grad smešten, se na severu graniči sa niškom kotlinom, dok se sa vranjsko-bujanovačkom graniči na jugu.

S ozirom na to da kroz nju prolaze važne međunarodne saobraćajnice, kao  i saobraćajni pravci nižeg reda, ona ima tranzitni karakter. Zapadnu i Srednju Evropu sa Makedonijom, Grčkom i Malom Azijom povezuje glavni saobraćajni pravac koji prolazi kroz Opštinu. Od Beograda je udaljen 300, a od od Niša 40 km.

Reka Južna Morava prolazi u blizini Grada, a Veternica, Jablanica, Vlasina, Pusta Reka i Rupska reka njene su najveće i najznačajniji pritoke. One predstavljaju tzv. srpsko petorečje.

Leskovac okružuju i tri veštačka jezera - Brestovačko, Barje i Vlasinsko jezero, kao i planine Radan (1.409m), Pasjača, Goljak, Kukavica i Čemernik (1.638m), Babička gora (1.098m), Seličevica (903m) i Suva planina.

Ovo je brdsko-planinsko područje i u ukupnoj površini Grada ono zauzima njegove 2/3. Klima u Leskovcu je umereno kontinentalna sa prosečnom godišnjom temperaturom od +11,1°C. U januaru je prosečna temperatura 0^oC, dok je u julu 21,6°C.

Prosečne godišnje padavine iznose 625mm, a vlažnost vazduha je 73%. U proseku ima 79 sunčanih, 112 oblačnih, 35 sa snegom i 42 tropska dana u godini.

U gradu Leskovcu, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 15.447 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno - njih 12.946, a zatim pšenicu i krupnik – 12.155 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode krompir - 6.815, papriku - 5.158, crni luk - 2.927, kao i detelinu (njih 2.882).

Najveći broj gazdinstava su porodična (99,92%), a ostalo su pravna lica.

Ukupno 1.125 gazdinstava gaji mešovitu stoku za ispašu, ne i za proizvodnju mleka, kombinovano ratarstvom, svinjama i živinom bavi se njih 1.720, međutim najviše je onih koji uz useve gaje i stoku (3.461).

Poljoprivredom se u Leskovcu bavi 40.138 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.

Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Leskovcu, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 83,83%, dok je udeo žena mnogo manji i iznosi 16,17%.

 Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu prednjače žene sa udelom od 60,27%.