Opšti podaci o Aranđelovcu
Ova Opština teritorijalno pripada Šumadijskom okrugu, u centralnom je delu Srbije i po svojoj veličini je na trećem mestu u okrugu. Zauzima površinu od 376 kilometara kvadratnih, od čega poljoprivredno zemljište čini 68,1%, a šumsko 23,7%. Gradsko naselje Aranđelovac zauzima severoistočno podnožje planine Bukulje i leži na izvoru reke Kubršnice.
Opštinu Aranđelovac čini istoimeno sedište sa još 18 seoskih naselja i to su: Banja, Bosuta, Brezovac, Bukovik, Venčane, Vrbica, Vukosavci, Garaši, Gornja Trešnjevica, Darosava, Jelovik, Kopljare, Misača, Orašac, Progoreoci, Ranilović, Stojnik i Tulež. Danas, prema podacima poslednjeg popisa stanovništva, na teritoriji Opštine živi oko 46.225 stanovnika, a Srbi su sa udelom od 96,44% većinsko stanovništvo.
Istorija Aranđelovca
Otkrićem Risovačke pećine 1953. godine došlo se do arheoloških ostataka iz kamenog doba, odnosno kulture koja potiče iz starijeg paleolita. Pronađeni su oružje i fosilni ostaci životinja, a svi predmeti su stilski obrađeni. O životu iz mlađeg kamenog doba – neolita svedoče iskopine u selu Banja. U periodu Rimskog carstva ova teritorija pripadala je provinciji Gornja Mezija i bila je njihova žitnica.
U srednjem veku i periodu srednjevekovne srpske države, na ovom prostoru je bilo dosta stanovnika, a oblast je imala značajnu ulogu sve do raspada Despotovine i o tom periodu svedoče nam crkve u Bukoviku i Brezovcu. Najstarija crkva, koju je podigao Đurađ Branković Smederevac, datira iz 1444. godine, a crkva u podnožju Bukulje potiče iz nemanjićkog perioda. Kroz ovu teritoriju nekada je prolazio Beogradski drum koji se pružao preko Rudnika i Gruže, sve do Prizrena. Iz turskog perioda ostali su katastraski zapisi u kojima se spominju samo dva naselja na ovoj teritoriji i ona su pripadala smederevskom sandžaku. Popisi datiraju iz 1516. i 1525. godine.
Aranđelovac, kao naselje, osnovano je naredbom kneza Miloša Obrenovića u martu 1837. godine, a po njegovom pisanom dekretu iz 1859. osniva se crkva “Sveti Aranđel”, po kome naselje dobija ime. Varošica je bila izrazito drumsko naselje, pošto se razvijala sa obe strane puta koji je vodio ka Kragujevcu. U mestu je bila razvijena trgovina, te je stanovništvo samo napravilo puteve koji su bili od koristi samo u sušnom periodu. Do nasutih puteva varoš će doći tek za vladavine Aleksandra Karađorđevića.
Do bržeg razvoja Aranđelovca i okoline dolazi 1904. godine kada je izgrađena železnička pruga uskog koloseka koja povezuje Mladenovac-Aranđelovac-Lazarevac. Struktura saobraćaja je napredovala između dva svetska rata, kada je izgrađen asfaltni put Beograd-Mladenovac-Topola-Kragujevac, kao i sporedni makadamski putevi.
Sve do početka Drugog svetskog rata stanovništvo se bavilo uglavnom zanatstvom, trgovinom i poljoprivredom, a nakon rata, zahvaljujući razvijenom voćarstvu i vinogradarstvu, dolazi do intenzivnog razvoja ovih poljoprivrednih grana, te se osniva fabrika za proizvodnju alkoholnih pica “Navip”. Osniva se i industrija mermera, elektroporcelana, elektrokeramike i preduzeće za preradu i proizvodnju građevinskog materijala, a dolazi i do sve veće eksploatacije mineralne vode iz Bukovačke Banje.
Opština je smeštena u podnožju planina Bukulja i Venčac, na nadmorskoj visini od oko 250 m i od Beograda je udaljena 74, Kragujevca 55, Lazarevca 33, Mladenovca 22 i Topole 14 km. Kroz ovu teritoriju prolazi magistralni put M-4 koji povezuje Ibarsku magistralu sa autoputem E-75, u pravcu istok-zapad.
Najveće količine termalne vode nalaze se u masivu Bukulje, na njenim višim predelima i većina izvora je kaptirana, a najznačajnije su mineralne vode Bukovičke Banje – Knjaz Miloš. Planina Venčac bogata je rudom, a za industriju Opštine najznačajniji su granit, kvarc, vatrostalna glina i mermer, koji je devonskog porekla. Klima na ovom području je umereno kontinentalna, dok se na višim predelima prepoznaju elementi subalpske klime. Jeseni su toplije od proleća, dok su zime relativno hladne, a leta umereno topla.
U opštini Aranđelovac, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 4.710 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 3.031), a zatim pšenicu i krupnik – 2.434 gazdinstva. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode ovas – 1.320, ječam – 969 i detelinu (615).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,85%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 313 gazdinstava specijalizovano je za ovce, njih 505 bavi se mešovitom stokom uglavnom za ispašu, a ne za proizvodnju mleka, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (970).
Poljoprivredom se u Aranđelovcu bavi 11.078 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Aranđelovcu, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 85,83%, dok je udeo žena mnogo manji (14,17%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 62,82%.
Poljoprivredno zemljište u opštini Aranđelovac zauzima površinu od 25.550 ha. Površine u društvenoj (državnoj) svojini zanemarljive su u odnosu na ukupne. Od poljoprivrednih grana najrazvijenije su ratarstvo i stočarstvo, a najplodnije zemljište nalazi se u dolini Kubršnice.
Pod zasadima voća nalazi se 3.200 ha, a dominantni su zasadi šljive i jabuka. Čačanska lepotica, čačanska rodna – sortiment Instituta za voćarstvo Čačak, najzastupljenije su sorte šljiva. Prosečan prinos šljiva je 15-20 t/ha. Od sorti jabuka najčešće se uzgajaju: Zlatni delišes, Crveni delišes, Jonagold i dr. Prosečan prinos jabuka je 25-30 t/ha. U poslednje dve godine sve više je zasada pod malinom, kupinom, borovnicama i lešnikom.
Na teritoriji Šumadijskog okruga, poslednjih pet godina, sve više je vinograda i sve više se otvaraju male vinarije sa ciljem dobijanja geografskog porekla. Vinogradi se u opštini Aranđelovac prostiru na oko 300 hektara.
U opštini Aranđelovac krompir, kupus, paradajz, paprika, krastavac gaje se na površini od oko 250 ha i odnos proizvodnje povrća na otvorenom i u plasteniku je 60:40.
Od ratarskih kultura, na teritoriji čitavog Šumadijskog okruga, na oko 30.000 ha, gaje se strna žita – pšenica (20.000 ha), ječam (4.000 ha), ovas (2.000 ha) i tritikale (4.000 ha), zatim okopavine, na oko 60.000 ha – kukuruz (45.000 ha), suncokret (5.000 ha), soja (1.000 ha), krompir (1.000 ha), kao i krmno bilje, na oko 20.000 ha – lucerka i deteline (12.000 ha), stočni grašak (3.000 ha) i travno leguminozne smeše (5.000 ha). U opštini Aranđelovac gaje se ratarske kulture na oko 16.500 ha.
Na teritoriji opštine Aranđelovac, livade i pašnjaci se prostiru na 5.500 ha. U govedarstvu, simentalac je najzastupljeniji, a broj grla iznosi 4.236, od toga muznih krava ima 2.610. Svinja ima 17.500, najčešći su landras i jorkšir. Broj ovaca je 27.210, a najzastupljenija rasa je wirtemberg i njegovi melezi.
