Opšti podaci o Aleksandrovcu
Opština Aleksandrovac se nalazi u centralnoj Srbiji, sa desne strane Kožetinske reke i teritorijalno pripada Rasinskom upravnom okrugu. Smeštena je u kotlini između ogranaka Goča, Kopaonika i Jastrepca i zauzima površinu od 387 kilometara kvadratnih. Poljoprivredne površine se prostiru na 25.230, a šumske na 12.846 hektara. Opštinu Aleksandrovac čini 55 naseljenih mesta, a na njenoj teritoriji, prema podacima popisa stanovništva iz 2011. godine, živi 26.522 stanovnika. Većinsko stanovništvo je srpsko sa udelom od 96,8%.
Naseljena mesta su: Aleksandrovac, Bzenice, Bobote, Boturići, Bratići, Velika Vrbnica, Velja Glava, Venčac, Vitkovo, Vražogrnci, Vranštica, Vrbnica, Garevina, Gornja Zleginja, Gornje Rataje, Gornji Vratari, Gornji Stupanj, Grčak, Dašnica, Dobroljubci, Donja Zleginja, Donje Rataje, Donji Vratari, Donji Stupanj, Drenča, Jelakci, Kožetin, Koznica, Latkovac, Laćisled, Lesenovci, Leskovica, Ljubinci, Mrmoš, Novaci, Panjevac, Parčin, Pleš, Ploča, Popovci, Puhovac, Raklja, Ržanica, Rogavčina, Rokci, Rudenice, Stanjevo, Starci, Strmenica, Stubal, Subotica, Tržac, Trnavci, Tuleš i Šljivovo.
Opšti podaci o poljoprivredi
Geografski, klimatski i pedološki uslovi među najboljima su u Srbiji za gajenje vinove loze, pa je Župa poznata po vinogradima koji se prostiru na oko 2.500 hektara. Ovde se gaje najstarije autentične sorte grožđa u Srbiji, tamjanika i prokupac, ali i župski bojadiser, smederevka, sovinjon, semijon, župljanka, neoplanta, šardone, italijanski rizling. “Vino Župa“ iz Aleksandrovca i “Rubin“ iz Kruševca činili su okosnicu vinogradarstva i vinarstva od šezdesetih godina XX veka. „Vino Župa“ spada u 20 najvećih izvoznika iz Srbije. Pored vinogradarstva, razvijeno je i voćararstvo, a šljive, kruške i jabuke se posebno ističu.
Istorija Aleksandrovca
Poznato je da je oko Kožetinske crkve nekada bilo pagansko svetilište, kao i da su ovaj prostor u IV veku pre nove ere nastanjivali Kelti. Lokaliteti “Džodin vinograd” i ”Ivkovića kuće”, najverovatnije potiču iz bronzanog, dok se za lokalitet “Stepića kuće” pretpostavlja da potiče iz gvozdenog doba. Malo se zna o naselju Kožetin iz perioda srednjeg veka.
Stari naziv Aleksandrovca je bio Kožetin, a danas to ime nosi jedno selo u blizini naselja. 19. juna 1882. godine, ukazom kralja Milana, naselje Kožetin menja ime u Aleksandrovac, po kralju Aleksandru Obrenoviću. Pod starim imenom naselje se prvi put pominje 1196. godine, u povelji Stefana Nemanje, a kasnije i u povelji Đurađa Brankovića 1429. godine. Turci na čelu sa Mamut-pašom Leskovačkim zauzimaju naselje 1813. godine, a teritorija je, sa pet oslobođenih nahija, pripojena Srbiji 1833. godine.
U toku Prvog svetskog rata i ovaj prostor je doživeo stradanja, a posebno 1917. godine, za vreme Topličkog ustanka, kada su ustanici poraženi, a bugarska vojska zauzima ovu teritoriju i vrši stravične odmazde. Rasinski partizanski odred bio je aktivan na ovom prostoru tokom Drugog svetskog rata, a sam Aleksandrovac će od okupatora biti oslobođen u septembru 1944. godine.
Centar Opštine, gradsko naselje Aleksandrovac, nalazi se na 43˚27’19″ severne geografske širine, i 21˚03’05″ istočne geografske dužine, na nadmorskoj visini od 370 metara. Razlika u nadmorskoj visini na ovoj teritoriji je velika i kreće se od 190 do 1.785 metara, a izdvajaju se i dve morfološke celine – Donja i Gornja Župa. Donja Župa je vinogorje, koje čini trećinu opštinske teritorije, dok veći deo čine brdske i planinske oblasti tzv. Gornje Župe. U Gornjoj Župi postoji 27 vrhova iznad 1.000 metara nadmorske visine.Kožetinska, Drenačka i Jošanička reka, Vratarica i Rasina, veći su rečni tokovi na ovom području.
Klima u Opštini je umereno kontinentalna, ali sa nekim odlikama sredozemne, pa se često naziva i župna klima. Ovde su zime blage i sa malo snega, ekstremno niske temperature su retke, a to pogoduje gajenju vinove loze. Od aprila do sredine juna je najkišniji period, uglavnom duva severozapadni vetar, ali su vetrovi retki.
U opštini Aleksandrovac, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 5.536 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 3.847), a zatim pšenicu i krupnik – 3.058 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode lucerku – 1.850, krompir – 1.813 i ječam (njih 1.215).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,55%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 475 gazdinstva proizvodi ostale mešovite useve, njih 934 specijalizovano je za voće, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (1.683).
Poljoprivredom se u Aleksandrovcu bavi 14.531 osoba, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Aleksandrovcu, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 86,39%, dok je udeo žena mnogo manji (13,61%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su muškarci u manjini i ima ih 36,80%.
