Ivanjica – opština

Opšti podaci o opštini Ivanjica

Opština Ivanjica pripada Moravičkom okrugu i nalazi se na jugozapadu Srbije. Zauzima površinu od 1.090 kilometara kvadratnih i teritorijalno spada medju najveće opštine u Srbiji. Polovina teritorije je pod šumom. Smeštena je u kotlini na reci Moravici, a okružuju je planinski venci Javora, Golije Mučnja, Čemerna i Radočela. Na istoku se graniči sa Kraljevom, Raškom i Novim Pazarom, na severu sa opštinom Lučani, a na zapadu sa Ariljem, Novom Varoši i Sjenicom.

Opštinu čini 18 naseljenih mesta: Bratiljevo, Brezova, Bukovica, Devići, Erčege, Ivanjica, Kovilje, Kušići, Močioci, Opaljenik, Osonica, Pridvorica, Prilike, Srednja Reka, Lisa, Luke, Međurečje i Ostatija. Prema poslednjem popisu iz 2011. godine, Opština ima 31.963 stanovnika, a većinu čine Srbi sa 98,6%.

Opšti podaci o poljoprivredi

Opština ima planinski reljef i specifičnu mikroklimu, te se ovde gaje sorte sa kraćim vegetacionim periodom. Poljoprivreda Opštine pripada ekstenzivnom tipu, stočarstvo je ovde dominantna grana, ali se u poslednje vreme javlja tendencija ka organskom uzgoju biljaka. Od ukupne opštinske teritorije 47,1% čine poljoprivredne površine.

Istorija Ivanjice

Na teritoriji Opštine nađeni su različiti predmeti od kamena, što govori o ljudskim naseobinama koje potiču iz tog doba, a o bakarnom periodu nam svedoči vrh koplja u selu Crnjevu, kao i bronzani mač i sekira u selu Roščići. Prvi narod na ovom prostoru bili su Dardanci, zatim Tračani i Iliri, koji su ovde živeli u organizovanoj državi, o čemu nam govore njihova naselja pronađena u Priličkom polju, kod sela Donje Radeljevo.

Iz doba Rimljana na ovom prostoru je ostalo puno materijalnih dokaza, kao što su mermerni spomenik opštinskog starešine, kovani novac, jedan srebrnjak i nazivi brda i sela. Iz doba Vizantije ostala su stara groblja, kojih i danas ima po selima ovog kraja.

Stari Sloveni su došli na ovaj prostor krajem VI i početkom VII veka. Bili su miroljubivi i bavili su se zemljoradnjom, stočarstvom i lovom. Imali su plemensko-rodovsko uređenje, a naseljavali su se oko reka Uvac, Moravice i Studenice. U VIII veku osnivaju svoju državicu, na čelu koje se nalazi knez i brane se od napada drugih naroda, kao što su Bugari, Mađari i Vizantinci. U zapisima se posebno pominje grad Dreznik ili Dresnik, ispod Golije, a Vizantinci pominju kneza Vukana, koji je ratovao sa njihovim carem Vasilijem.

1833. godine dekretom kneza Miloša Obrenovića nastaje naselje u podnožju planina Golije, Mučnja i Javora, na pobršini od 1.090 kvadratna kilometra i dobija naziv Ivanjica. Brzo se razvija i napreduje, grade se pošta, telegraf, biblioteka, škola, razvija se trgovina, a 1911. godine ima hidrocentralu sa Simensovom turbinom, koja je i danas u funkciji.

Značajne ličnosti koje su rođene ili živele u Opštini: vođa četničkog pokreta Dragoljub Draža Mihajlović, političari Ivan i Petar Stambolić, naučnik Kirilo Savić, akademski slikar Ljubica Cuca Sokić, vojskovođa Petar Bojović…

Ivanjica se nalazi izmedju 43°34’49” severne geografske širine i 20°13’52” istočne geografske dužine. Na teritoriji opštine Ivanjica se nalazi 33 km magistralnih i 163 km regionalnih puteva. Na ovom području dominantne su planine, koje pripadaju grupi starovlaške-raške visije. Obiluju proplancima, pašnjacima, izvorima, rekama i šumama. Na planini Goliji izvire reka Moravica, koja je duga 60 km i uliva se u Zapadnu Moravu, dok na visini od 1.500 metara izvire reka Studenica i uliva se u reku Ibar.

Prirodnu granicu između dve planine, Golije i Javora, čini reka Nosnica, koja izvire na visini od 1.320 metara. Sve reke u ovom području imaju hidro-energetski potencijal i bogate su ribom. Četinarske i listopadne šume zauzimaju dve trećine teritorije Opštine i na nadmorskoj visini od 1000 metara rastu bor, jela i smrča, a ispod te visine rastu bukva, javor, brest, jasen, hrast i cer.

Viši predeli ovog područja imaju karakteristike subplaninske klime, sa dugom i oštrom zimom, a kratkim i svežim letima, dok niži delovi, kotline i rečne doline, imaju umereno kontinentalnu klimu. Prosečna temperatura u julu dostiže 19,3^oC, a srednja temperatura u februaru iznosi -1,3^oC. Tokom godine ovo područje ima 255 sunčanih dana.

Prirodni travnjaci zauzimaju 64,3% ukupne poljoprivredne površine, od čega pašnjaci čine 27,5%, livade 36,8%, oranice 28,9%, a voćnjaci 6,8%. U privatnim posedima nalazi se najveći deo poljoprivrednih površina – 94,1% ili 48.309 ha, od čega je pod oranicama 30,5%, a pod travnatim površinama 62,3%.

24,5% stanovnika Opštine se bavi poljoprivredom. Na višim nadmorskim visinama opštine Ivanjica, gaje se kulture poput ječma hmelja i ovsa, pa su zasadi ovsa i do 3,5 puta veći od površina pod pšenicom. Važno je napomenuti da na slabije prinose pšenice i kukuruza, ali i na oscilacije u njihovoj ukupnoj proizvodnji, utiču zastarela mehanizacija, usitnjenost poseda, kao i gajenje za sopstvene potrebe.

Ivanjički kraj je poznat po krompiru koji je zasađen na 2100 ha, a prinos je 10 t po hektaru. Kada se uzmu u obzir zasejane površine, prinosi krompira nisu na očekivanom nivou.

Od voćarskih kultura najzastupljenija je malina i njeni zasadi su na 1000 ha, a prinos je oko 7.500 t, dok je prinos kupina 80 t. Na teritoriji Opštine aktivno je udruženje proizvođača malina “Vilamet” koje se bavi edukacijom proizvođača ove kulture.

Velike travnate površine su dobar preduslov za razvoj stočarstva, ali bez obzira na to, podaci ukazuju da se stočni fond Opštine smanjuje.

U opštini Ivanjica, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički  zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 7.712 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje krompir (njih 3.566), a zatim kukuruz za zrno – 1.450 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode pasulj – 923, ovas – 911 i mešavinu trava (njih 501).

Najveći broj gazdinstava su porodična (99,75%), a ostalo su pravna lica.

Ukupno 594 gazdinstva bavi se kombinovano stalnim usevima i stokom za ispašu, njih 1.428 bavi se različitim kombinacijama useva i stoke, međutim najviše je onih koji su specijalizovani za voće (2.645).

Poljoprivredom se u Ivanjici bavi 19.300 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.

Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Ivanjici, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 85,30%, dok je udeo žena mnogo manji (14,70%).

Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 65,24%.