Opšti podaci o Čajetini
Opština Čajetina nalazi se u jugozapadnom delu Srbije i deo je Zlatiborskog okruga. Zauzima površinu od 647 kilometara kvadratnih, od čega su šume rasprostranjene na 33,3%, odnosno 21.555 ha, a poljoprivredne površine čine 37.469 ha ili 55,8% ukupne opštinske teritorije. Prostire se na centralnom delu Zlatibora, a granične opštine su joj Arilje na istoku, Republika Bosna i Hercegovina na zapadu, Užice na severu, Nova Varoš na jugozapadu i Priboj na jugu.
Opštinu čini 24 naselja i to su: Alin Potok, Branešci, Golovo, Gostilje, Dobroselica, Drenova, Željine, Zlatibor, Jablanica, Kriva Reka, Ljubiš, Mačkat, Mušvete, Rakovica, Rožanstvo, Rudine, Sainovina, Semegnjevo, Sirogojno, Stublo, Tripkova, Trnava, Čajetina i Šljivovica. U Opštini, prema popisu iz 2011. godine živi 14.745 stanovnika, najvećim delom srpske nacionalnosti – 98%.
Opšti podaci o poljoprivredi
Najvažnije grane privrede u Opštini su turizam i poljoprivreda. Stanovništvo se bavi stočarstvom, a Opština broji 6.185 grla goveda, 23.790 ovaca, 5.506 svinja, 603 koze i 3.565 pčelinjih društava. U državnoj svojini nalazi se 9.341 ha, a broj registrovanih domaćinstava iznosi 2.894. Industrijsko bilje zasađeno je na 2 ha, pod žitom se nalazi 299 ha, oranice i baste na 863 ha, šljive su zasađene na 898, jabuke na 90, maline na 60, a mahunarke na 91 ha.
Ukupno poljoprivredno zemljište, koje se koristi na teritoriji opštine Čajetina iznosi 23.483 ha. Opština ima dve registrovane mlekare koje otkupe 338 tona mleka na mesečnom nivou, a 33 proizvođača mesa imaju proizvodnju oko 2,5 tona na mesečnom nivou. Godišnje se otkupi oko 260 t voća, najviše malina, oko 95%, a ostalo su crna ribizla i kupina. S obzirom na to da je 1/3 Opštine pokrivena šumom, razvijena je drvno-prerađivačka industrija.
Istorija Čajetine
Prvi pisani dokument u kojem se pominje Čajetina datira iz 1815. godine i to je pismo Jovana Mićića upućeno knezu Milošu u kojem ga obaveštava o prispeću poreskih knjiga. Smatra se da je naselje dobilo naziv od reči “čajati” ili “čajiti”, što znači čekati, jer su ovde kirajdžije boravile tokom zime čekajući proleće da pređu preko Zlatibora. Godine 1817. knez Jovan Mićić je ovo naselje izabrao za svoje sedište, izgradio je konak sa velikim brojem pomoćnih zgrada, a oko konaka se razvila varošica Čajetina. Joakim Vujuć, u svojoj knjizi “Putešestvije po Serbiji” iz 1826. godine, pominje da je knez u Čajetini posedovao “dvor”.
Varošica je nastanjena porodicama iz Hercegovine, Bosne, Raške i mnogih zlatiborskih sela. Bila je značajno naselje jer su preko nje uspostavljane diplomatske veze između Srbije i Crne Gore. Čajetina je bila središte sreza do 1845. kada je ono preseljeno u Užice, da bi ponovo bilo vraćeno Čajetini 1863. godine. U XIX veku izgrađene su prva crkva i škola, a 1927. i moderan put Užice-Kraljeva Voda na koji se priključuje i naselje Čajetina. Za varošicu Čajetina je proglašena u novembru 1930.
Centar Opštine se nalazi na 43°45′ severne geografske širine i 19°43′ istočne geografske dužine, na prosečnoj nadmorskoj visini od 1.000 metara. Kroz Opštinu prolaze magistralni, regionalni I lokalni putevi, a ona je sama smeštena na pola puta između Beograda i crnogorskog primorja. Pruga Beograd-Bar seče opštinsku teritoriju, a u blizini je aerodrom “Ponikve”, u bliskoj budućnosti planiran za civilni saobraćaj.
Reljef Opštine Čajetina određen je geomorfološkim odlikama Zlatiborskog masiva, pa je 80% teritorije brdsko-planinskog tipa, koji je naseljen na nadmorskoj visini od 600-1.100 metara. Klima je umereno kontinentalna sa karakteristikama planinske, gde na velikim visinama dolazi do mešanja vazdušnih masa koje stižu sa Sredozemlja i Karpata. Zime su umereno hladne, a leta blaga. Najniža srednja temperatura u januaru iznosi -3,4oC, a najviša srednja temperatura u avgustu iznosi 16,8oC. Vlažnost vazduha je mala, oko 76%, a olujni vetrovi u ovom području su retkost. Prosečna godišnja količina padavina je oko 990mm, te je vazduh suv i ima malu relativnu vlažnost.
U opštini Čajetina, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 2.887 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje krompir (njih 382), a zatim pšenicu i krupnik – 162 gazdinstva. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode kukuruz za silažu – 143 i kukuruz za zrno (137).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,86%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 313 gazdinstava bavi se mešovitom stokom za ispašu, a ne za proizvodnju mleka, njih 362 specijalizovano je za voće, međutim najviše je onih koji kombinovano uzgajaju ovce i goveda (538).
Poljoprivredom se u Čajetini bavi 7.087 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Čajetini, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 82,70%, dok je udeo žena mnogo manji (17,30%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 61,68%.
