Evropska unija prati sve veći broj novih biljnih štetočina, a najnoviji EFSA (European Food Safety Authority) izveštaj otkriva podatak koji zabrinjava. Čak 1153 vrste identifikovane su kroz globalni sistem nadzora od 2017. do 2024. godine.
Još je ozbiljnije što je više od 70% tih organizama potpuno neregulisano — nisu na listama, nisu detaljno proučene i često se otkriju tek kada naprave štetu.
Možda vas zanima
To su upravo one vrste koje najlakše promaknu, brzo se šire i teško prepoznaju na vreme.
Zašto se ovo dešava?
Kombinacija dva faktora otvara prostor za nove probleme:
-
Klimatske promene: toplije zime, duži topli periodi i česte promene temperature omogućavaju opstanak vrsta koje ranije nisu mogle da prežive u Evropi.
Balkan je naročito ranjiv jer ima prelaznu klimu i otvorene trgovačke rute. -
Globalna trgovina: sadni materijal, kontejnere, drvenu ambalažu i sveže proizvode danas je gotovo nemoguće u potpunosti kontrolisati.
Nove vrste ulaze neprimetno — kroz uvoz voća, povrća, ukrasnog bilja, paleta i zemlje.
Koje grupe su najrizičnije?
Prema EFSA podacima, najčešći signali odnose se na:
-
insekte koji se brzo šire
-
gljivične patogene
-
biljne viruse, posebno u povrtarstvu
-
nematode u voćnjacima i ratarskim kulturama
To su upravo kategorije koje najjače pogađaju tržišta Srbije — kukuruz, povrće, voćnjaci i plastenička proizvodnja.
Zaštitita leske posle berbe – OBAVEZNA primena bakarnih preparata!
Kako EU otkriva nove pretnje?
EFSA koristi sistem horizon scanning, koji svakog dana obrađuje stotine naučnih radova i vesti.
Kada se bilo gde u svetu pojavi:
-
prvi nalaz nove štetočine,
-
širenje na novu kulturu,
-
širenje u novu zemlju,
sistem to automatski prijavi evropskim institucijama.
U poslednjih sedam godina najviše je bilo prijava iz kategorije “novi nalazi”, što znači da se konstantno pojavljuju vrste o kojima se ranije malo znalo.
PeMoScoring: procena stvarne opasnosti
Za 233 potencijalno opasne vrste urađena je detaljna analiza ulaska, širenja i posledica.
Rezultati su jasni:
-
119 je označeno kao realna pretnja,
-
20 je upućeno na dodatno regulisanje,
-
preostale vrste trenutno nemaju visok rizik, ali se prate.
Ovaj broj pokazuje da su nove vrste često ozbiljne i da se šire brže nego ranije.
Kako se rešiti smrdibuba bez pesticida
Srbija mora da bude korak ispred problema
Iako nismo članica EU, poljoprivreda u našem regionu je čvrsto povezana sa evropskim tržištima – kroz trgovinu, klimu i svakodnevne kontakte sa susednim zemljama. Iskustvo iz prethodnih godina jasno pokazuje da se nove štetočine koje se pojave u Grčkoj, Italiji, Mađarskoj ili Turskoj vrlo brzo prošire i na Balkan, najčešće u periodu od šest do osamnaest meseci.
Upravo zato je važno da proizvođači budu korak ispred problema. To znači redovne obilaske njiva i voćnjaka, ali i spremnost da svaku neuobičajenu promenu ili simptom prijave nadležnim službama. Podjednako je bitno koristiti isključivo sertifikovan sadni materijal, kao i uvoditi tehnologije koje pomažu biljkama da lakše prebrode stresne uslove.
Stalne vremenske oscilacije i brže širenje bolesti i štetočina zahtevaju i praćenje zvaničnih upozorenja, kao i informisanje o kretanju štetnih organizama u regionu. To je danas ključni deo savremenog i bezbednog poljoprivrednog gazdovanja.
Nove štetočine nisu više izuzetak — one postaju pravilo.
EFSA podaci jasno pokazuju da je broj prijavljenih organizama visok, a da je najviše rizika upravo u kategoriji „neregulisanih“, koje se pojavljuju iznenada i brzo se šire.
Za proizvođače u Srbiji, ovo je poziv da više nego ranije obrate pažnju na nove simptome, prate informacije iz regiona i pripreme se za brzu reakciju — jer poljoprivreda postaje sve više igra „ranog prepoznavanja.
Komentari