Opšti podaci o Velikom Gradištu
U severoistočnom delu Srbije, u podnožju Karpata i Homoljskih planina, na ulasku u Đerdapsku klisuru, kao teritorijalni deo Braničevskog okruga, nalazi se Opština Veliko Gradište. Zauzima površinu od 344 kilometra kvadratna i na prosečnoj je nadmorskoj visini od 81 metra.
Naselje Veliko Gradište, koje broji 5.825 stanovnika, sedište je Opštine i predstavlja administrativni, privredni i kulturni centar.
Prema podacima popisa iz 2011. godine, na teritoriji čitave Opštine, živi 17.610 stanovnika, u jednom gradskom – Veliko Gradište i 25 seoskih naselja:
- Biskuplje,
- Garevo,
- Desine,
- Doljašnica,
- Đurakovo,
- Zatonje,
- Kamijevo,
- Kisiljevo,
- Kumane,
- Kurjače,
- Kusiće,
- Ljubinje,
- Majilovac,
- Makce,
- Ostrovo,
- Pečanica,
- Požeženo,
- Popovac,
- Ram,
- Sirakovo,
- Srednjevo,
- Topolovnik,
- Tribrode,
- Carevac i
- Češljeva Bara.
Srpsko stanovništvo je sa 92,5% većinsko, a ovde žive i Vlasi i Romi.
Opšti podaci o poljoprivredi u Velikom Gradištu
Poljoprivreda, industrijski kapaciteti za preradu uljarskih kultura i turizam okosnice su privrednog razvoja Opštine.
Oranične površine prostiru se na oko 22.000 ha, što je oko 64% ukupne opštinske teritorije, na njima se uglavnom gaje:
- pšenica,
- kukuruz,
- industrijske kulture,
- voće i
- povrće,
pa se može reći da poljoprivreda definitivno ima najznačajnije mesto u strukturi privrede. Na svim oraničnim površinama sprovedena je komasacija, a ova Opština je to uradila među prvima u Srbiji.
Sela Tribrode, Kusiće i druga poznata su povrtarska sela, dok su po čuvenom pasulju „gradištancu“ poznati Ostrovo i Carevac.
U ovom kraju, stočari gaje:
- krave,
- svinje i
- živinu.
Oko 700 ha obradivih površina, farmu svinja i junadi, pogon za proizvodnju šampinjona, mešaonu stočne hrane, poseduje preduzeće „Ramski rit“ koje deluje u oblasti poljoprivredne proizvodnje. Na teritoriji Opštine postoji 5 zemljoradničkih zadruga u kojima su organizovani individualni poljoprivredni proizvođači.
Istorija Velikog Gradišta
Rimljani su, u potrazi za rudama, u ove krajeve došli u prvoj polovini prvog veka i proveli su na ovoj teritoriji četiri veka. Za to vreme sagradili su mnoga utvrđenja oko kojih su se razvili gradovi, pa su i ovde, na ušću Peka u Dunav, podigli vojno utvrđenje – kaštel. Pinkum je, prema Tabuli Pontingerijana, bio veoma važno utvrđenje, ali i trgovački, zanatski i rudarski centar.
Za vreme rimskog cara Hadrijana ovaj grad je doživeo najveći razvoj i procvat, ali je izgubio samostalnost sa slabljenjem rimske imperije i dolaskom Huna i Avara.
Poseban bakarni novac koji je kovan u ovom gradu najveća je zanimljivost koja se vezuje za njega. Ovi novčići veoma su retki i za numizmatičare predstavljaju pravo bogatstvo.
Sloveni u ove krajeve dolaze u VI i VII veku.
U Ravaničkoj povelji iz 1381. godine, Veliko Gradište se prvi put pominje. Po osvajanju srpske države, kako bi zaštitili granicu u delu prema Ugarskoj, Turci su uključivali domaće hrišćansko stanovništvo u svoj odbrambeni sistem, pa im je zadatak bio da obavljaju stražarsku službu.
Prelaz na ušću Peka u Dunav čuvali su stanovnici sela Gradišta, a zbog važnosti ovog prelaza, Ali beg Mihajoglu podigao je kaštel i u njega smestio svoje martolose, specijalnu vrstu vojnika graničara iz redova hrišćanskih porodica. Pretpostavlja se da je Ali beg nekadašnji rimski kaštel Pinkum samo ojačao, a ne izgradio novi.
Nakon Požarevačkog mira, sa Austrijancima došla je i nova organizacija vlasti. Stvoreni su distrikti, odnosno upravno finansijske oblasti, pa su formirani i Gradištanski i Ramski distrikt. U Gradištanski distrikt, prema popisu koji je izvršen 1721. godine, pored Velikog Gradišta ulaze i Vlaški do, Malo Gradište, Zelenika, Pečanica, Tribrode, Klenje, Kusić, Makce, Mišljenovac, Rabrovo i Šumovo, dok se Desina, Kamijevo, Požeženo i Srednjevo pominju kao nenaseljena mesta.
U Prvom srpskom ustanku Veliko Gradište bilo je jedno od prvih oslobođenih mesta i veliki broj žitelja Pećke nahije učestovovao je u njemu.
Proterivanjem Turaka sa ovih prostora Grad počinje da se razvija, a značajnu ulogu u trgovini imao je u vreme vladavine Miloša Obrenovića. Vremenom postaje najjača varošica u okrugu, sredinom XIX veka administrativno je sedište Ramskog sreza, a krajem istog veka imao je bolnicu, biblioteku, gimnaziju, apoteku i među prvim varošicama dobio je električnu struju. Bilo je to 1913. godine.
Veliko Gradište se nalazi na ušću Peka u Dunav, na 44°45′14” severno i 21°30′29” istočno. Opština je na severu omeđena Dunavom koji je razdvaja od Rumunije, na istoku se graniči sa opštinom Golubac, sa opštinom Malo Crniće na zapadu, a opštinom Kučevo na jugoistoku.
Oko 110 km je udaljena od Beograda, a magistralni put Beograd-Đerdap glavna je komunikacijska veza Opštine sa ostalim gradovima.
Područje Opštine je pretežno ravničarsko. Ravnice čine 60% teritorije, 25% zauzima više brežuljkasto zemljište, dok se brdsko područje prostire na svega 15% ukupne površine. Lipovačka uzvišica je sa 362 metra visine najviša tačka, dok je, sa nadmorskom visinom od 68 m, najniža tačka ušće Peka.
Klima je umereno kontinentalna, leta su duga i topla, a sa srednjom temperaturom od preko 25ºC najtopliji mesec je jul.
U opštini Veliko Gradište, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 2.587 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište.
U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 2.160), a zatim pšenicu i krupnik – 1.831 gazdinstvo. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode ječam – 648, detelinu – 602 i lucerku (njih 547).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,8%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 435 gazdinstava specijalizovano je za žitarice, njih 489 bavi se kombinovano ratarstvom, svinjama i živinom, međutim najviše je onih koji proizvode različite kombinacije useva i stoke – 614.
Poljoprivredom se u Velikom Gradištu bavi 6.338 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Velikom Gradištu, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 78,29%, dok je udeo žena mnogo manji (21,71%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su muškarci u manjini i ima ih 39,59%.
