Opšti podaci o Kuršumliji
Ova Opština nalazi se u središnjem delu južne Srbije i teritorijalno pripada Topličkom okrugu. Prostire se na površini od 952 kilometra kvadratna, od čega su šume rasprostranjene na 57,1% ukupne teritorije. Smeštena je na obodu Kuršumlijske kotline i okružena brojnim uzvišenjima. Zahvata gornji sliv reke Toplice i njenih pritoka, Kosanice i Banjske, i prostire se na jugoistočnim padinama Kopaonika i severozapadnim obroncima planine Radan.
Graniči se sa opštinama Blace, Brus, Medveđa i dve kosovskometohijske opštine – Leposavić i Podujevo, gde se nalaze dva prevoja – Prepolac i Merdare. Na teritoriji čitave Opštine, prema podacima popisa iz 2011. godine, živi 19.213 stanovnika, većinske srpske nacionalnosti – 96,43%, smeštenih u jednom gradskom i 89 seoskih naselja.
Naseljena mesta u Opštini Kuršumlija: Babica, Barlovo, Baćoglava, Belo Polje, Bogujevac, Vasiljevac, Veliko Pupavce, Visoka, Vlahinja, Vrelo, Vrševac, Vukojevac, Gornja Mikuljana, Gornje Točane, Grabovnica, Dabinovac, Dankoviće, Degrmen, Dedinac, Dešiška, Dobri Do, Donja Mikuljana, Donje Točane, Dubrava, Đake, Žalica, Žegrova, Žuč, Zagrađe, Zebica, Ivan Kula, Igrište, Kastrat, Konjuva, Kosmača, Krtok, Krčmare, Kupinovo, Kuršumlija, Kuršumlijska Banja, Kutlovo, Lukovo, Ljutova, Ljuša, Magovo, Mala Kosanica, Maričiće, Markoviće, Matarova, Mačja Stena, Mačkovac, Merdare, Merćez, Mehane, Mirnica, Mrča, Nevada, Novo Selo, Orlovac, Pavaštica, Parada, Pačarađa, Pepeljevac, Perunika, Pljakovo, Prevetica, Prekorađa, Prolom, Ravni Šort, Rastelica, Rača, Rudare, Sagonjevo, Samokovo, Svinjište, Sekirača, Selište, Selova, Seoce, Spance, Tačevac, Tijovac, Tmava, Trebinje, Trećak, Trmka, Trn, Trpeze, Šatra i Štava.
Opšti podaci o poljoprivredi
Ukupna poljoprivredna površina iznosi 3.776 ha, od čega oranice i bašte zauzimaju prostor od 7.428 ha. Opština ima 3725 registrovanih poljoprivrednih gazdinstava.
Istorija Kuršumlije
O nastanjenosti ove teritorije svedoče arheološka nalazišta u selu Pločnik gde je pronađeno naselje iz III veka pre nove ere, kao i ostaci praistorijske banje u selu Viča, koja datira takođe iz tog perioda. Poznato je da su ovaj prostor nekada naseljavali Iliri, Grci, Tračani i Kelti, a Rimljani su na ovu teritoriju došli kao osvajači Balkana, od 229. godine pre nove ere. Prostor su podelili na provincije, a teritorija današnje opštine Kuršumlija pripadala je provinciji Dalmacija i bila je granično mesto. Naselje se zvalo Ad Fines i ne zna se tačno kada je promenjeno ime naselja u Toplice.
Prvi zapis o naselju sa ovim imenom datira iz 1019. godine iz tri povelje vizantijskog cara Vasilija, a naziv mesta opstaće sve do osnivanja nemanjićke države. U tom periodu Kuršumlija je bila sedište države, a Stevan Nemanja je ovde sagradio svoj dvor kao i manastire Svete Bogorodice i Svetog Nikole. Krovovi manastira bili su pokriveni olovnim pločama, koje su blještale na dnevnom svetlu, te je narod naselje nazvao Bele Crkve.
U turske ruke ovaj prostor pada 1454. godine, ekonomski i kulturno propada i postaje turska kasaba. Velikom seobom Srba, hrišćansko stanovništvo odlazi sa ovog prostora, a naseljava se muslimanski živalj. Za vreme Prvog srpskog ustanka, naselje je napadano više puta, a oslobodio ga je Stanoje Glavaš 1806. godine. Oslobođenje od Turaka dolazi u januaru 1878. godine, a oslobodiocima je podignut spomenik u samom centru Kuršumlije. Sa povlačenjem Turaka odlazi i muslimansko stanovništvo, a prostor naseljavaju došljaci iz Crne Gore, Hercegovine, Kosova i Metohije, Kopaonika i Novog Pazara. Kao pogranično mesto sa Turskom, naselje će biti sve do 1912. godine.
Tokom Prvog svetskog rata, ovde je podignut Toplički ustanak 1917. godine, koji je predvodio Kosta Vojinović i doneo je veliko stradanje stanovništvu, a zatim i odmazde od strane okupatora. U Drugom svetskom ratu, Nemci su okupirali Kuršumliju od aprila do septembra 1941. godine, a zatim je ovo područje bilo pod četničkom komandom, na čelu sa Kostom Pećancem, a partizani su ovu teritoriju zauzeli u februaru 1942. godine, da bi nakon njih bila pod vlašću bugarske okupacione vojske. Teritoriju je oslobodila partizanska vojska 28. avgusta 1944. godine.
Centar Opštine, gradsko naselje Kuršumlija, nalazi se na 43°08’27” severne geografske širine i 21°16’04” istočne geografske dužine, na 386 m nadmorske visine i leži na tri reke – Toplici, Banjskoj i Kosanici. Na teritoriji kuršumlijske opštine postoje tri banje – Lukovska, Kuršumlijska i Prolom, kao i svetska atrakcija i prirodno dobro od izuzetnog značaja – Đavolja Varoš. Kroz Opštinu prolazi magistralni put, a ona se nalazi i na pruzi Niš-Priština. Od Beograda je udaljena 296, Leskovca 73, Kruševca 71 i Prištine 61 km. Reljef je brdsko planinski, a klima umereno kontinentalna.
U opštini Kuršumlija, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 3.724 gazdinstva koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 1.745), a zatim pšenicu i krupnik – 1.709 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode krompir – 1.318, detelinu – 900 i pasulj (652).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,92%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 464 gazdinstva specijalizovano je za voće, ratarstvom i stalnim zasadima bavi se njih 479, a najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (589).
Poljoprivredom se u Kuršumliji bavi 8.130 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Kuršumliji, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 81,60%, dok je udeo žena mnogo manji (18,40%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 59,31%.
