Opšti podaci o Žitorađi
Opština Žitorađa nalazi se na jugoistoku Republike Srbije i pripada Topličkom okrugu. Zauzima površinu od 214 kilometara kvadratnih, od čega poljoprivredna površina čini 83,6%, a šumska 12,1%. Većinsko stanovništvo su, sa udelom od 90%, Srbi, a zatim slede Romi sa 8,34%, a Opštinu, u kojoj živi 16.368 stanovnika, čini 30 naselja, a to su: Asanovac, Badnjevac, Vlahovo, Voljčince, Glašince, Gornje Crnatovo, Gornji Drenovac, Grudaš, Debeli Lug, Donje Crnatovo, Donji Drenovac, Držanovac, Dubovo, Đakus, Žitorađa, Zladovac, Izvor, Jasenica, Kare, Konjarnik, Lukomir, Novo Momčilovo, Pejkovac, Podina, Rečica, Samarinovac, Stara Božurna, Staro Momčilovo, Studenac i Toponica.
Opšti podaci o poljoprivredi
Dominantna privredna grana u Opštini je poljoprivreda, a primat ima proizvodnja bostana i ranog povrća iz plastenika. Opština ima 23.303,89 ha obradive površine, a najveće površine zauzimaju ratarske – 13.874 ha, povrtarstvo se odvija na 1.200 ha, šume su na 48 ha, livade i pašnjaci na 864, voćnjaci na 700, a vinogradi na 654 ha. Opština ima 2.200 registrovanih poljoprivrednih gazdinstava i važno je napomenuti da se na malim površinama, stručnim radom, postižu veliki prinosi, kao i da iz svih poljoprivrednih grana postoje udruženja.
Od povrtarskih kultura, na godišnjem nivou najviše se proizvode paradajz (1000t), krastavac (250t), paprika (3.000t) i bostan (10.000t), a selo Dobrič je centar povrtarske i poljoprivredne proizvodnje u Opštini. Kada je o stočarstvu reč, najznačajnija je farma “1. decembar”, koja ima kapacitet od 30 miliona svinja godišnje, kao i farme za uzgoj koka nosilja i tovne piladi. Opština je orijentisana ka proizvodnji zdrave, ekološki čiste hrane, kako iz plastenika, tako i na otvorenim površinama.
Istorija Žitorađe
Današnje područje opštine Žitorađa bilo je nastanjeno još u IV veku, u doba Vizantije, i naselje je bilo poznato kao “Žitorađsko kale”. Na planini Pasjači, mestu zvanom Kale, postoje ostaci rimskog grada Ad Herkulem, a u mestu Glašinska čuka, sačuvan je verski objekat Latinska crkva, koja potiče iz IV veka. Na ovaj prostor Sloveni se doseljavaju u VII veku. I ova teritorija je bila pod vlašću Turaka, a oslobođena je 1878. godine. Naselje Žitorađa ima osnovnu školu koja datira iz 1873. godine, dok je srednja škola otvorena 1978.
Naselje Žitorađa nalazi se na 43°11’14” severne geografske širine i 21°42’28” istočne geografske dužine i kroz ovu teritoriju protiče reke Toplica. Od Koridora X, koji povezuje Srbiju sa Grčkom i Dalekim istokom, udaljena je oko 10 km, a gravitira ka Nišu, kao ekonomskom, političkom i kulturnom centru, od kojeg je udaljena 35 km. Ovo područje presecaju regionalni putevi R-245, R-221, R-223A i ima dobre lokalne i ratarske puteve. Opština je bogata podzemnim vodama i bazenom između Jasenice i Žitorađe, ali nema razvijen sistem za vodosnabdevanje, pa stanovništvo koristi vodu iz bunara. Klima je umereno kontinentalna.
U opštini Žitorađa, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 3.760 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje pšenicu i krupnik (njih 3.313), a zatim kukuruz za zrno – 3.137 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode krompir – 1.827, papriku – 1.250 i detelinu (889).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,95%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 441 gazdinstvo kombinovano se bavi ratarstvom, svinjama i živinom, njih 609 specijalizovano je za žitarice, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (738).
Poljoprivredom se u Žitorađi bavi 9.277 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Žitorađi, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 80,67%, dok je udeo žena mnogo manji (19,33%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su muškarci u manjini i ima ih 38,48%.
