Opšti podaci o opštini Ražanj
Opština Ražanj se nalazi u jugoistočnoj Srbiji i pripada Nišavskom okrugu. Prostire se na površini od 289 kilometara kvadratnih, od čega poljoprivredno zemljište čini 60,1% ukupne teritorije. Graniči se sa opštinama Aleksinac, Sokobanja, Kruševac, Paraćin, Ćićevac i Boljevac. Planina Bukovik nalazi se na severoistoku, a prevoj Mečka na severu Ražnja. Ova Opština je na raskrsnici Velikog i Južnog pomoravlja i Karpatske i Balkanske Srbije.
Čini je 23 naselja: Braljina, Varoš, Vitoševac, Grabovo, Lipovac, Mađere, Maletina, Maćija, Novi Bračin, Pardik, Podgorac, Pretrkovac, Poslon, Praskovče, Ražanj, Rujište, Skorica, Smilovac, Stari Bračin, Cerovo, Crni Kao, Čubura i Šetka. Prema podacima poslednjeg popisa stanovništva iz 2011. godine, Opština ima 9.150 stanovnika, a većinsko stanovništvo je srpsko sa 96,34%, zatim slede Romi sa udelom od 2,13%.
Opšti podaci o poljoprivredi
Njive zauzimaju najveću teritoriju Opštine, šume su na drugom mestu po rasprostranjenosti, livade i pašnjaci na trećem, a najmanji prostor zauzimaju vinogradi i voćnjaci. Od ratarskih kultura najviše se gaje žita (56,6%) – seju se kukuruz i pšenica, a retko ovas i ječam, povrće se uzgaja za individualne potrebe i na malim površinama (9,02%), stočno krmno bilje (32,87%) i industrijsko bilje (0,14%).
U šumama je najzastupljenije lišćarsko drveće, uglavnom hrast, bagrem, bukva, jasen, javor, lipa, topola i dren, a od četinara bor i ariš. Poljoprivredne površine se prostiru na 16.926 ha, što čini 59% ukupne površine teritorije Opštine. Od povrtarskih kultura gaje se pasulj, krompir, paradajz, paprika, crni I beli luk,a od voćaka dominira šljiva sorte “stenlej”, ali i kupina, jabuka i dunja. Stočarstvo na teritoriji Opštine je razvijeno, ali stočni fond ima tendenciju opadanja. Gaje se goveda, svinje, ovce i koze.
Istorija Ražnja
Pretpostavlja se da je naselje postojalo još u praistorijskom dobu, jer su pronađeni razni predmeti prilikom gradnji kuća i kopanja bunara, mada arheološka istraživanja na ovoj teritoriji nikada nisu izvršena. Različiti iskopani predmeti sa ovog područja čuvaju se u muzejima u Beogradu i Nišu. U doba Rimljana naselje se zvalo Arsena, što u prevodu znači “magacin za smeštaj ratne opreme”, a u XVI veku pronađeni su i ostaci Rimskog puta – VIA MILITARIS, koji postoji i danas.
Smatra se da naziv Ražanj potiče iz turskog doba, kada su se stanovnici od najezde Turaka branili zašiljenim koljem, ili da je mesto dobilo ime po najvišoj tački planine Bukovik – Rožanj. Na putu koji vodi ka Kruševcu, na desnoj obali Južne Morave, nalazi se manastir Sveti Roman, koji datira iz IX veka, što znači da je sagrađen pre Nemanjićkog doba.
Značajne ličnosti koje su živele ili radile u Opštini su: frulaš i član Radio Beograda Sava Jeremić
Od ukupnog poljoprivrednog zemljišta u opštini Ražanj, obradivo je 45,15% površina, od čega njive zauzimaju prostor od 39,56%, voćnjaci 2,26%, livade 1,80%, vinogradi 1,45%, pašnjaci 9,19%, vrtovi 0,08%, a močvare, trstici i šume 45,66%. U privatnom vlasništvu nalazi se 96,60% zemljišta, u državnom 2,85%, a 0,02% u društvenoj svojini. Oko 3,89 ha je prosečna veličina gazdinstava i sastoji se od više parcela, dok je prosečna veličina parcele 0,27 ha. Preovlađuje usitnjen, individualni sektor.
Najznačajnije ratarske kulture u Opštini su pšenica i kukuruz, dok krompir, pasulj, beli i crni luk,paradajz, ali i paprika spadaju u najvažnije povrtarsko bilje. Povrtarske kulture se uglavnom koriste za sopstvene potrebe, a s obzirom na to da ne postoje otkupne stanice za povrće, viškovi se plasiraju na pijacama. U dolini reke Morave sadi se uglavnom paprika, a za gajenje krompira pogoduje planinski deo Opštine. Radi dobijanja ranog povrća, jedan deo proizvodnje odvija se u plastenicima (uglavnom se radi o proizvodnji paradajza). Prema popisu poljoprivrede iz 2012. godine, pod povrćem je 47 ha.
Kada je o voćarstvu reč, 223 ha je pod voćnjacima gde, na 112 ha, dominira proizvodnja šljive. Zastupljene su uglavnom sorte “stenlej” (Stenly) i čačanske selekcije, a u 2013. godini prosečan prinos po stablu je bio 20,8 kg. Ovde se na 15 ha gaji i kupina čiji su prosečni prinosi u 2014. godini bili 15-18 t po hektaru. Čačanska bestrna i Tornfri (Thorn Free) dominiraju u sortimentu, a podižu se i novi zasadi sortom Lohnes. U Opštini se od voćaka gaje i jabuke (na 33 ha) i dunje (na 15 ha).
Vinogradi se prostiru na 87 ha. Gaje se, pored prokupca, i vinske sorte za proizvodnju kvalitetnih i visokokvalitetnih vina – Kaberne sovinjon, Game, Šardone, Rizling. U 2013. godini proizvedeno je 4450 hl vina, a prosečan prinos je 0,9 kg/čokotu.
Najznačajnija grana u stočarstvu je govedarstvo, ali broj goveda u poslednjih nekoliko godina permanentno opada. Na teritoriji opštine Ražanj ima 3.873 grla goveda, a najviše je zastupljeno domaće šareno goveče, ali i produktivnije simentalske rase. Broj svinja na 100 ha obradivih površina iznosi 160, što znači da broj svinja, prema podacima iz 2012. godine, iznosi 14.324 grla. Brdsko-planinsko područje Opštine pogodno je za uzgoj ovaca. U ovčarstvu postoji težnja da se, ukrštanjem sa vitenberškom i drugim rasama ovaca, poboljša uzgoj domaće pramenke, kao što su svrljiški i pirotski soj. .Broj koza i ovaca kreće se oko 6.300 grla.
U Opštini se 49,2% stanovništva bavi poljoprivredom i registrovano je 1520 poljoprivrednih gazdinstava. Od 16.926 ha poljoprivrednog zemljišta, bašte i oranice se prostiru na 12.342 ha, dok su na preostalim površinama livade i pašnjaci, voćnjaci i vinogradi. 14.500 ha čine individualne poljoprivredne površine.
Centar se nalazi na 43°40´ severne geografske širine i 21°32´ istočne geografske dužine, na 338 m nadmorske visine. Kroz opštinu Ražanj prolaze tri putna pravca koji je povezuju sa susednim opštinama i autoput Beograd-Niš, koji je najznačajnija saobraćajnica u Republici Srbiji. Zapadno od Ražnja, na pruzi Beograd-Niš, nalaze se železičke stanice Đunis i Braljina koje su od naselja udaljene 10 km. Ražanj je od Niša udaljen 55 km.
Tri osnovne celine u morfologiji reljefa ovog područja čine: pomoravlje, pobrđe i Poslonske i Bukovičke planine. U skladu sa ovim, može se govoriti o dolinskom, brežuljkastom i planinskom reljefu. Aluvijalna ravan Južne Morave i njenih pritoka čini dolinski pojas, sa prosečnom nadmorskom visinom od 150 m. Na prosečnoj nadmorskoj visini od 350 m nalazi se pobrđe, kao prelazni pojas od doline ka planini. Na pobrđe se nastavlja planinski pojas koji se na zapadu prostire do Poslonskih planina, a na istoku do planine Bukovik.
Kada je o klimi na ovoj teritoriji reč, izdvajaju se dve celine – područje od Južne Morave ka planinama i klima u planinskom području. Srednja godišnja temperatura iznosi 11oC, najtopliji mesec je jul sa 22oC, a najhladniji je januar sa srednjom temperaturom od -0,8oC. U Moravskoj kotlini srednja godišnja vrednost vlažnosti vazduha iznosi 76,2%, a prosečna godišnja količina padavina je 650 mm. U martu i februaru padavine su najmanje, a najviše ih ima u maju, junu i jesenjem periodu.
U opštini Ražanj, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 2.450 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 2.045), a zatim pšenicu i krupnik – 1.936 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode krompir – 1.227, lucerku – 1.106 i ječam (829).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,80%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 342 gazdinstva specijalizovano je za žitarice, njih 347 bavi se kombinovano ratarstvom, svinjama i živinom, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (415).
Poljoprivredom se u Ražnju bavi 5.252 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Ražnju, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 79,14%, dok je udeo žena mnogo manji (20,86%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su muškarci u manjini i ima ih 36,92%.
