Opšti podaci o Batočini
U području donjeg sliva reke Lepenice i srednjeg toka Velike Morave, u centralnoj Srbiji, u Šumadijskom okrugu, nalazi se opština Batočina. Prostire se na površini od 136 kilometara kvadratnih, od čega poljoprivredno zemljište čini 77%, a šumsko 20,1%. Centar opštine je varošica Batočina koja se nalazi na 44°09` severne geografske širine i 21°05` istočne geografske dužine, u severnom delu opštinske teritorije.
U Opštini živi 11.760 stanovnika, većinske srpske nacionalnosti (97,90%), u 11 naselja – Badnjevac, Batočina, Brzan, Gradac, Dobrovodica, Žirovnica, Kijevo, Milatovac, Nikšić, Prnjavor i Crni Kao. Graniči se sa opštinama Lapovo na severu i severoistoku, Svilajncem na istoku, Jagodinom na jugoistoku, Kragujevcem na jugozapadu i zapadu i opštinom Rača na zapadu i severozapadu.
Opšti podaci o poljoprivredi
Poljoprivreda, industrija, zanatstvo, trgovina, saobraćaj, turizam i ugostiteljstvo osnovne su grane privrede u batočinskoj opštini, ali je poljoprivreda, po obimu proizvodnje i učešća u ukupnom nacionalnom dohodku, kao i po zaposlenosti lokalnog stanovništva, ipak vodeća privredna grana. U poljoprivrednom smislu, ovom Opštinom dominiraju tri regiona: ratarsko-voćarski koji se nalazi u višim delovima Opštine, sledi ratarsko-povrtarski region koji se nalazi u dolinama reka Velike Morave i Lepenice, kao i voćarsko-livadsko-stočarsko-šumski region, zastupljen u planinskom području sa većim nagibom. Od stočarstva najviše se gaje goveda, konji, ovce, svinje i živina, a manji broj stanovništva bavi se i pčelarstvom.
Istorija Batočine
Najznačajnije nalazište na ovom području nalazi se u Žirovnici i potiče iz trako-kimerskog perioda, dok pećina ispod Jerininog brda svedoči o nastanjenosto ovog prostora još u doba paleolita, a u istom selu pronađeno je i vinčansko naselje. U selu Brzan nalazi se lolalitet koji potiče iz bronzanog doba. U doba Rimskog carstva ovaj prostor je bio u sastavu provincije Mezije i kroz ovu teritoriju je prolazio vojni put Via militaris, o čemu nam svedoče pronađeni delovi keramike i novca. Ovaj kraj je priznat i pripojen srpskoj srednjevekovnoj državi nakon Bitke na Moravi 1190. godine i u doba vladavine Stefana Nemanje.
Batočina se prvi put pominje u turskom popisu koji datira iz 1476. godine, a turski putopisac Evlija Čelebija beleži da je osnivač Batočine smederevski beg Gazi Bali. Bitka kod Batočine odigrala se 29. i 30. avgusta 1689. godine u tzv. Velikom Turskom ratu, nakon čega je ovim prostorom zavladala Austrija. Nakon seobe Srba 1690. godine, ovaj prostor je bio relativno pust, o čemu svedoči turski popis iz 1739/41. godine, kada se Turci vraćaju na ovu teritoriju, povećavaju svoje namete i vrše osvete.
Zbog teških uslova života i turskog zuluma, Koča Anđelković diže pobunu i 1788. godine ulazi u naselje bez otpora i tako nastaje Kočina krajina. Zahvaljujući Svištovskom miru 1791. godine, Turci opet vladaju ovim prostorom, a oslobođenje će doći 1832. godine, kada se iz Batočine iseli i poslednja turska porodica. 1825. godine u ovom naselju knez Miloš Obrenović izgradio je konak, koji je nešto kasnije pretvoren u osnovnu školu, a crkva je izgrađena 1837. Batočina je za varoš proglašena 1878.
U ratovima od 1912-1918. stanovništvo je aktivno učestvovalo, a između dva svetska rata Batočina je privredno ojačala, izgrađen je vodovod 1928. godine, a električno osvetljenje je došlo 1940. Nakon bombardovanja Beograda i cela Šumadija bila je okupirana od strane nemačke vojske, ali se mora napomenuti da su se na ovom prostoru sukobljavali partizanski, četnički i ljotićevski odredi. Batočina je od okupatora oslobođena 14. oktobra 1944. godine, od strane partizanske vojske potpomognute jedinicama Crvene armije. Do industrijskog razvoja u Opštini dolazi nakon Drugog svetskog rata, a prednjače građevinska, automobilska i tekstilna industrija. Nakon raspada SFRJ industrija opada.
Opština Batočina zahvata krajnju jugozapadnu stranu Donjovelikomoravske kotline i slivno područje donjeg toka Lepenice i smeštena je u istočnom predelu Šumadije. Kroz opštinsku teritoriju prolazi magistralna železnička pruga Beograd-Niš-Skoplje, kao i pruga na relaciji Lapovo-Kragujevac-Kraljevo. Najznačajniji je magistralni put Batočina-Kragujevac-Knić-Čačak i Koridor X. Od Beograda Niša, Opština je udaljena 125 km, a Kragujevca 26 km.
Geološki sastav zemljišta čini aluvijum u dolinama reka Velike Morave i Lepenice, smonica je zastupljena na nižem pobrđu I terasama, dok gajnjača dominira na višem pobrđu. Klima je umereno kontinentalna sa prosečnom godišnjom temperaturom od +11.5°C. Najtopliji mesec u godini je jul, sa +22°C, a najhladniji januar, sa -1°C. Prosečne godišnje padavine iznose 550 mm, najviše padavina ima u junu, prosečno 83 mm, a najmanje u februaru, 32 mm. Najvlažniji mesec je decembar sa prosečnom vlažnošću od 79%, dok je septembar, sa 39%, najsuvlji mesec u godini. 92 dana u godini temperature su preko 25°C, dok su jako niske (ispod nule), 96 dana. Najveći broj sunčanih sati ima jun – 8.8 h /dan, a najmanji broj decembar – 2.1 h /dan.
U opštini Batočina, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 1.745 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 1.240), a zatim pšenicu i krupnik – 1.178 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode lucerku – 576, detelinu – 396 i ječam (294).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,83%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 258 gazdinstava kombinovano se bavi ratarstvom, svinjama i živinom, različitim kombinacijama useva i stoke bavi se njih 278, međutim najviše je onih koji su se specijalizovali za žitarice (310).
Poljoprivredom se u Batočini bavi 3.771 osoba, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Batočini, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 85,12%, dok je udeo žena mnogo manji (14,88%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su muškarci u manjini i ima ih 35,94%.
Poljoprivredno zemljište se u opštini Batočina prostire se 13.200 ha. Površine u društvenoj (državnoj) svojini zanemarljive su u odnosu na ukupne. Od poljoprivrednih grana najrazvijenije su ratarstvo i stočarstvo, a najplodnije zemljište smešteno je u dolinima reka Lepenice i Velike Morave
Pod zasadima voća nalazi se 1.550 ha. U manjem procentu ima zasada breskve, nektarine i kruške, ali zasadi šljive i jabuke prednjače i u ovoj opštini Šumadijskog okruga. Na teritoriji čitavog okruga u poslednjih pet godina sve više je vinograda i sve više se otvaraju male vinarije sa ciljem dobijanja geografskog porekla. Vinogradi se ovde prostiru na oko 30 hektara.
U opštini Batočina povrće se gaji na oko 100 ha i odnos povrtarske proizvodnje na otvorenom i u plasteniku je 60:40. Najviše se gaje krompir, kupus, paradajz, paprika, krastavac…
Od ratarskih kultura, na teritoriji čitavog Šumadijskog okruga, na oko 30.000 ha, gaje se strna žita – pšenica (20.000 ha), ječam (4.000 ha), ovas (2.000 ha) i tritikale (4.000 ha), zatim okopavine, na oko 60.000 ha – kukuruz (45.000 ha), suncokret (5.000 ha), soja (1.000 ha), krompir (1.000 ha), kao i krmno bilje, na oko 20.000 ha – lucerka i deteline (12.000 ha), stočni grašak (3.000 ha) i travno leguminozne smeše (5.000 ha). U opštini Batočina ratarske kulture se uzgajaju na površini od 9.500 ha.
Kada je o stočarstvu reč, u opštini Batočina ima 1.312 goveda, od toga 690 muznih krava. Najzastupljeniji je simentalac. Svinja ima 7.122, a dominiraju norveški landras i melezi. Broj ovaca je 5.780, a najčešće rase su wirtemberg i ill de france.
