Zemljište predstavlja sredinu u kojoj se korenovom sistemu gajenih biljaka obezbeđuje dovoljno pristupačnih biogenih mineralnih soli. Imajući u vidu činjenicu da će se na određenom tlu obavljati neograničen broj ciklusa biljne proizvodnje, mere održavanja plodnosti zemljišta su od posebnog značaja.
 

Značaj i vrste đubrenja

Đubrenje je agrotehnička mera kojom se u zemljište unose materije potrebne za ishranu gajenih biljaka, ali i održavanja plodnosti zemljišta. S obzirom na namenu i vreme primene đubriva, razlikuju se meliorativno, odnosno – osnovno i dopunsko đubrenje. U ovom tekstu ćemo detaljnije opisati osnovno đubrenje.

Možda vas zanima

Čemu se proizvođači pšenice nadaju ove godine?

Ratarstvo

29/08/2020

Zašto je dobro gajiti speltu?

Ratarstvo

25/08/2023

Šta iskusan i uspešan poljoprivrednik savetuje mladima?

Ratarstvo

12/08/2020

Meliorativno đubrenje

Ova vrsta đubrenja se obavlja s ciljem popravljanja kvaliteta zemljišta za duži vremenski period, a s tim ciljem se može vršiti humizacija, fosfatizacija, kalizacija, kalcifikacija, gipsanje i nitrogenizacija.

Stajsko đubrivo – najstarija hrana za zemljište

Dopunsko đubrenje

Dopunsko đubrenje se može izvoditi predsetveno, sa setvom (startno) i kao prihranjivanje u toku vegetacionog ciklusa.
 

Osnovno đubrenje

Pod osnovnim đubrenjem podrazumeva se unošenje mineralnih đubriva, kao i organskih đubriva, uz osnovnu obradu, odnosno oranje. Agrotehnička mera oranje je osnovni i glavni način obrade zemljišta za ratarske kulture, koja se po pravilu treba obavljati u jesen, a prema tome i osnovno đubrenje se po pravilu treba obavljati u istom periodu.

Unošenjem đubriva (organskih i mineralnih) oranjem omogućava se unošenje hranljivih materija za gajenu biljku na punu dubinu obrađenog zemljišnog profila, kao i održavanje plodnosti zemljišta. Odnosno, osnovnom obradom se plugom najveći deo planirane norme đubriva unosi na dubinu zemljišta od 15 do 30 centimetara, a to je dubina do koje se razvija najveća masa korenovog sistema ratarskih kultura.

Goveđi stajnjak – pogodan za svaku biljnu proizvodnju

Ukoliko se planirana norma đubriva unosi kao neki drugi uobičajeni zahvat osnovne ili dopunske obrade zemljišta za ratarske kulture, kao posledicu će imati plitko unošenje biogenih minerala u zemljište. Plitko unošenje đubriva u zemljište ne odgovara gajenim biljkama, jer će u tom slučaju one plitko razviti korenov sistem, zbog čega u vreme suše neće moći da koriste zemljišnu vlagu iz dubljeg sloja, a i moguće je lakše poleganje biljaka.
 

Norme organskih i mineralnih đubriva

Najbolji način određivanja neophodne norme organskih i mineralnih đubriva za određenu zemljišnu površinu jeste hemijska analiza zemljišta, ali treba uzeti u obzir i potrebe gajenih biljaka. Odnosno, đubrenjem se unose materije koje pre svega nedostaju datom zemljištu, ali i koje su neophodne gajenim biljkama da bi realizovale svoj rodni potencijal.

Preciznom prihranom biljaka do boljih useva

Na jesen se osnovnim đubrenjem u zemljište unosi ukupna planirana norma stajnjaka (ukoliko se unosi), najveći deo od ukupne planirane norme fosfora (P2O5) i kalijuma (K2O), i samo deo od planirane norme azota (N). Odnosno, na jesen se unose organska đubriva (najčešće zreli stajnjak) i kompleksna mineralna đubriva.

Moguće je da se na jesen unosi i oko 50 kg/ha azota u formi pojedinačnog azotnog đubriva (KAN, UREA) s ciljem ubrzavanja procesa razlaganja žetvenih ostataka prethodne gajene biljne vrste. Od kompleksnih mineralnih đubriva tada se apliciraju formulacije koje sadrže veći sadržaj fosfora i kalijuma, a manji sadržaj azota (NPK 7:20:30, 3:20:30, 5:15:30 itd).
 

Razlozi unošenja veće planirane norme fosfora i kalijuma pod osnovnu obradu u jesen ogleda se u činjenici da se radi o dva veoma slabo pokretljiva minerala koji se jakim vezama vezuju za adsorptivni kompleks zemljišta. To ih određuje kao slabo pokretljive elemente, zbog čega nisu skloni ispiranju pod uticajem filtracije vode u dublje slojeve zemljišta.

Odnosno, procjenjuje se da se u dubinu zemljišnog profila kalijum i fosfor kreću svega oko 2 centimetra godišnje, zbog čega nije opravdana bojazan od ispiranja ova dva minerala pod uticajem različitih padavina tokom jeseni i zime. Navedeno ističe činjenicu da se fosfor i kalijum opravdano unose u najvećoj meri sa osnovnom obradom.

Za jake i mesnate plodove zaštitite biljke pepelom od drveta

Značaj stajnjaka

Ne treba posebno naglašavati značaj stajnjaka, jer je dobro poznato da je to najznačajniji način obogaćivanja zemljišta organskom materijom, koji ima niz pozitivnih posledica u fizičkom i hemijskom smislu, ali i pozitivan uticaj na žive organizme prisutne u zemljištu.
 

Stajnjak je dakle organsko đubrivo, jer sadrži oko 20% organske materije, dok se u minerološkom smislu ne može porediti sa koncentrovanim veštačkim mineralnim đubrivima od kojeg je siromašniji mineralima.

Tako jedna tona stajnjaka sadrži u proseku oko 5 kilograma azota, 2,5 kilograma fosfora i 5,5 kilograma kalijuma. Imajući u vidu da se stajnjak sporo razlaže u zemljištu, u proseku 3 do 4 godine, ovo organsko đubrivo se određuje kao sporodelujuće.
 

Preporuke su da stajnjak ne bi trebalo iznositi na smrznuto zemljište, kao i u periodima veće količine padavina i visokih temperatura vazduha, odnosno u zimskim mesecima od decembra do februara. Takođe, stajnjak ne bi trebalo iznositi ni tokom dva najtoplija meseca kod nas, jula i avgusta, a zaorava se u zemljište najkasnije 24 sata nakon iznošenja na zemljišnu površinu.

Opšti zaključak je da se ne mogu očekivati visoki prinosi bilo koje gajene biljne vrste bez primene adekvatne agrotehnike, pri čemu je pravilno đubrenje, odnosno odgovarajuća norma i vreme primene samo jedan segment određene biljne proizvodnje.

Tekst je originalno objavljen u magazinu Agro Planeta