Vodenice u selu Bistrica u opštini Petrovac na Mlavi stekle su svoju slavu početkom 19. veka koja je trajala do šezdesetih godina 20. veka, od kada se brašno od kukuruza i pšenice počelo mleti sa mlinova koji kao pogon umesto vode koriste struju. Međutim, vodenice u Bistrici i danas melju brašno koje je veoma traženo na tržištu
U opštini Petrovac na Mlavi nalazi se selo Bistrica koja na istoimenoj reci čuva stare mlinove. Oni su i danas u funkciji, melju kvalitetno brašno od kukuruza i pšenice baš kao što se nekada davno mlelo. Veliku slavu vodenice u Bistrici stekle su početkom 19. veka.
Možda vas zanima
Danas su te vodenice poznate u čitavoj Srbiji i van njenih granica, naročito među našim građanima koji su na radu u inostranstvu. U njima se još uvek melje kvalitetno brašno koje ima veliku potražnju za pripremanje veoma ukusne hrane.
Deo sela Bistrica na površini od oko 156 katastarskih parcela je 1986. godine proglašeno za kulturno dobro od izuzetnog značaja. To kulturno dobro čini deset vodenica, tri valjavice sukna, crkva sa crkvištem, salaš, pet kuća, stara škola i kafana.
„Vodenice“ stari mlinovi izgrađeni su da olakšaju stanovništvu život, da samelju brašno koje je uvek potrebno za pripremu hrane. Nalaze se pored Bistričke reke koja protiče kroz istoimeno selo. Građene su na vrlo kratkom rastojanju od 1,5 km i po tome su zanimljive u Srbiji i inostranstvu. Ovakav kompleks sa očuvanim vodenicama teško se susreće u Srbiji, pa su one deo specifičnosti opštine Petrovac na Mlavi i Srbije.
Danas vodenice, uprkos naprednoj tehnologiji, u preradi žitarica nisu izgubile svoje mesto. Sve se više na trpezama brojnih porodica vraća kačamak i hleb od brašna samlevenog na vodeničkom točku.
Vodenica jednostavno radi
Pšenica i kukuruz su najzastupljenije žitarice na našim poljima, ne melju se kao što se melje na mlinovima uz pomoć struje sa gvozdenim čekićima, već se mlevenje obavlja na kamenu. Mlinski kamen okreće se na stacionarnom kamenu i na sredini ima nasipnu kupu, gde preko nje ulaze kukuruz i pšenica, a na kraju nastaje brašno.
Vodeničarstvo je zanimanje koje ide uzlaznom putanjom. Uz pomoć odgovarajućih sertifikata, vodeničarima bi se mogla pružiti šansa da svoj proizvod plasiraju na velikim svetskim tržištima.
Nastavljena tradicija mlevenja
Izgradnja vodenica na bistričkoj reci obavljala se dugi niz godina u 19. i 20. veku. Meštani sela Bistrice, okolnih i daljnih sela u opštini Petrovac na Mlavi nosili su kukuruz i pšenicu koju su pakovali u džakove kako bi na vodenicama mleli brašno. Tada je to brašno služilo kao osnova za pripremu jela karakteristična za mlavsko podneblje kao što je: vlaški kačamak, parena proja, vruća pogača.
Velika je sreća da je očuvana najstarija vodenica Tomašević Brane, o čemu svedoči turska tapija iz 1819. godine. I ostale vodenice zaokupljaju veliku pažnju posetilaca, kao što su na primer Ivkova vodenica, Pavićevića vodenica, te vodenica Racina.
Vodeničar mora položiti zakletvu
Za mnogobrojne profesije poput vojnika, sudija, lekara, advokata pre stupanja na rad postoji obaveza da se prethodno položi zakletva. Nijedan pisani dokument nije zvanično odredio tu obavezu, ali postoji običaj koji se ustalio tokom dva veka da vodeničar položi zakletvu pre nego što počne da melje.
Vodeničarska zakletva je zanimljiva, a njen tekst glasi:
„Zaklinjem se svojom čašću i obrazom da ćemo pošteno mleti brašno i nećemo zakidati na ušuru. Poštovaćemo pravo prvenstva u meljavi i visok kvalitet brašna sa Bistričke reke. Tako nam Bog pomogao i svi sveci, u dvanaest meseci.“
Manifestacija posvećena vodenicama
U kompleksu u kome se nalaze vodenice u Bistrici svake godine u aprilu održava se manifestacija „Dani vodeničara i pomeljara“. Manifestacija je praznik bistričkih vodeničara, jedna je od veoma značajnih u opštini Petrovac na Mlavi i interesantna je pre svega zbog mesta na kome se održava – na kompleksu koje se nalazi pod zaštitom države kao kulturno dobro od 1986. godine.
‘Dani vodeničara i pomeljara’ održavaju je svake godine u aprilu mesecu.
Na manifestaciji se vrši promocija vodeničarskog zanata, zdrave hrane, kao što je: vlaški kačamak, proja, kukuruzno belo i žuto brašno, pšenično brašno, med, kravlje i ovčije mleko i sir iz mlavskog kraja. Pored promocije vodeničarskog zanata i zdrave hrane, postoje takmičenja za najboljeg vodeničara, najbolju pomeljarku, najuređeniju vodenicu i u brzom ručnom krunjenju kukuruza.
Autor: Danijel Grujić
Foto: Turistička organizacija opštine Petrovac na Mlavi
Komentari